National Assembly for Wales

Prynhawn da a chroeso, bawb, i'r Cyfarfod Llawn y prynhawn yma. Y cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet dros Drafnidiaeth a Gogledd Cymru yw'r eitem gyntaf ar ein hagenda ni. Mae'r cwestiwn cyntaf gan Gareth Davies.

Mae cwestiwn 2 [OQ63467] wedi'i dynnu yn ôl. Cwestiwn 3, Vaughan Gething.

Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau. Llefarydd y Ceidwadwyr, Sam Rowlands.

Llefarydd Plaid Cymru nawr—Peredur Owen Griffiths.

Diolch i'r Ysgrifennydd Cabinet.

Eitem 2 fydd y cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyfiawnder Cymdeithasol, ac mae'r cwestiwn cyntaf gan Buffy Williams.

Cwestiynau nawr gan lefarwyr y pleidiau, ac yn gyntaf llefarydd y Ceidwadwyr Cymreig, Altaf Hussain. 

Llefarydd Plaid Cymru, Sioned Williams.

Yn olaf, cwestiwn 8, Llyr Gruffydd.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet. 

Eitem 3 heddiw yw'r cwestiynau i Gomisiwn y Senedd, a bydd cwestiwn 1 yn cael ei ateb gan y Llywydd. Joel James.

Mae tîm newyddion Comisiwn y Senedd yn gweithio gyda newyddiadurwyr yng Nghymru a thu hwnt yn ddyddiol i sicrhau bod adroddiadau busnes y Senedd yn gywir. Caiff hyn ei gyflawni mewn nifer o wahanol ffyrdd, gan gynnwys datganiadau i'r wasg i hyrwyddo ac esbonio adroddiadau pwyllgorau, nodiadau briffio wythnosol ar fusnes y Senedd a sesiynau briffio technegol ar achlysuron penodol. Mae'r tîm hefyd yn monitro unrhyw sylw ar y newyddion o'r holl faterion sy'n ymwneud â'r Senedd, gan ddefnyddio meddalwedd monitro'r cyfryngau, a bydd yn ceisio egluro anghywirdebau gyda newyddiadurwyr pan fyddant yn codi.

Bydd cwestiynau 2 a 3 yn cael eu hateb gan Joyce Watson. Cwestiwn 2, Jenny Rathbone. 

Diolch i'r Llywydd a Joyce Watson.

Eitem 4 yw'r cwestiynau amserol. Dim ond un cwestiwn sydd wedi ei dderbyn y prynhawn yma, a bydd hwnnw gan Mabon ap Gwynfor.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet.

Eitem 5 sydd nesaf, datganiadau 90 eiliad. Yn gyntaf, Joyce Watson.

Diolch, Luke a Joyce.

Eitem 6 yw'r ddadl ar ddeiseb P-05-1456, 'Ymchwiliad cyhoeddus llawn i gau canolfannau Ambiwlans Awyr Cymru yng nghanolbarth a gogledd Cymru'. Galwaf ar Gadeirydd y pwyllgor i wneud y cynnig—Carolyn Thomas.

Diolch i bawb sydd wedi bod yn rhan o'r ddeiseb yma ac wedi sicrhau bod y ddeiseb yma wedi cyrraedd dros 10,000 o lofnodion. Gaf i hefyd ddiolch i Russell George am y cydweithio efo Russ ar hyn? Dwi'n gwybod bod Russ wedi gwneud lot o waith yn sir Drefaldwyn ac yng nghanolbarth Cymru efo'r criw yna.

Gaf i ddechrau drwy bwyntio allan pa mor bwysig ydy'r gwasanaeth yma i fy etholaeth i'n benodol? Ddaru'r ambiwlans awyr ddechrau yn sgil damwain angheuol a gafwyd yn ardal Harlech flynyddoedd yn ôl, ar arfordir gorllewinol Cymru. Mae'r etholwr ddaru ddechrau'r ddeiseb yma yn byw hefyd yn fy etholaeth i ar arfordir gorllewin Cymru, ac mae'r fam ifanc ddaru fynd â'r achos yma i adolygiad barnwrol hefyd yn byw yn fy etholaeth i ar yr arfordir gorllewinol. Dyna pa mor bwysig ydy'r gwasanaeth yma i fy etholwyr, i Ddwyfor Meirionnydd, a dyna pam fy mod i wedi bod mor llafar am hyn, oherwydd bod y newidiadau arfaethedig yma yn poeni'r etholwyr yna.

Yr un peth y mae pobl angen sicrwydd amdano yng ngorllewin, canolbarth a gogledd Cymru ydy bod ganddyn nhw wasanaethau iechyd. Hyd yma, maen nhw wedi gweld eu gwasanaethau iechyd yn cael eu dirywio ac yn colli tir. Rydyn ni wedi gweld cau canolfannau meddygol, rydyn ni wedi gweld cau gwahanol wasanaethau iechyd, a rŵan maen nhw'n gweld bod yr un lifeline yma, os hoffwch chi, hefyd yn cael ei fygwth.

Mae bygwth canoli'r gwasanaeth rhywle yng ngogledd-ddwyrain Cymru, ar draul Dinas Dinlle, gogledd-orllewin Cymru, a'r Trallwng yng nghanolbarth Cymru, ydy, mae'n mynd i fod o fudd i nifer fawr o bobl yn y gogledd-ddwyrain—a dwi yn croesawu'r symudiad tuag at ddarparu fwy o wasanaethau efo'r hwyr—ond i unrhyw un sydd wedi darllen y data a'r ystadegau a oedd yn rhan o'r ymchwiliad yna, mi ydyn ni'n gweld yn glir fod yna fygythiad i wasanaethu pobl yng ngogledd-orllewin a chanolbarth Cymru, a dydy hynna ddim yn dderbyniol. Mae'r bobl dwi'n eu cynrychioli, pobl yng nghanolbarth Cymru, pobl yn Ynys Môn a Cheredigion, yn haeddu’r un fath o wasanaeth ag unrhyw ran arall o Gymru.

Dydy hynny ddim i ddweud nad ydyn ni'n cefnogi'r ambiwlans awyr. Mae gwasanaeth yr ambiwlans awyr, yr elusen, yn un rhagorol. Ac mae hynny'n cael ei ddangos a'i brofi drwy'r ffaith bod pobl yng ngogledd a chanolbarth Cymru ymhlith y rhai mwyaf hael pan fydd hi'n dod i roi arian i'r elusen yma, oherwydd eu bod nhw'n gwerthfawrogi'r ddarpariaeth sydd yna. Ond does yna ddim dadlau bod canoli'r gwasanaeth, fel sydd yn cael ei gynnig, yn mynd i fod yn niweidiol i bobl yr ardal, oherwydd nid yn unig y bydd hi'n cymryd mwy o amser i hofrennydd hedfan i bellteroedd Pen Llŷn, lawr i ddeheudir Meirionnydd, ond bydd y rapid-response vehicles yma hefyd yn ei chael hi'n annos, a'r rheini, mewn gwirionedd, ydy'r rhai dwi'n poeni fwyaf yn eu cylch. Mae'n amlwg i mi nad ydy'r bobl sydd wedi rhoi'r cynlluniau yma at ei gilydd wedi ystyried natur tirwedd yr ardal. Mae'n rhaid teithio ar hyd dyffrynoedd hir a throellog mewn amgylchiadau anodd iawn, pan fydd y niwl yn dod i mewn, pan fydd y rhew yn gosod, sydd yn mynd i'w wneud o'n anodd iawn i gerbydau i gyrraedd ardaloedd fel Anelog ym mhendraw Llŷn neu fel Bryncrug yn ne Meirionnydd.

EMRTS wnaeth yr addewid gwreiddiol, yn ystod yr ymgynghoriad, eu bod nhw'n mynd i ddarparu gwasanaeth RRVs—rapid-response vehicles—newydd ar gyfer y canolbarth a'r gogledd-orllewin. Felly, yn ymateb yr Ysgrifennydd Cabinet, dwi eisiau clywed, os yw'n bosib, pa waith mae'r Llywodraeth yma wedi ei wneud efo EMRTS—EMRTS sydd yn cael ei ariannu gan y Llywodraeth yma—i sicrhau bod y cerbydau yna yn mynd i gael eu darparu ac yn mynd i gael eu canoli a'u lleoli yng ngorllewin Cymru ac yng nghanolbarth Cymru ar gyfer dibenion y bobl yn yr ardaloedd hynny; bod y cerbydau yna yn mynd i gael eu staffio yn llawn gan yr arbenigwyr sydd eu hangen, y math o arbenigwyr rydym ni'n eu gweld yn yr hofrenyddion yma; a'i fod o'n mynd i gael ei ariannu. Oherwydd dyna'r addewid a gafodd ei roi, ond, fel rydym ni wedi clywed gan James Evans yn barod, does yna ddim cynllun wedi'i roi ynghyd, does yna ddim cyllideb wedi cael ei roi.

Felly beth sydd yn digwydd yn fan hyn? Ydyn ni'n gallu cael ymrwymiad clir gan y Llywodraeth yma eich bod chi'n cydweithio efo EMRTS er mwyn sicrhau'r ddarpariaeth yma? Dyna'r addewid sydd ei angen rŵan. Beth ydy'r amserlen ar gyfer hynny? Mae pobl yr ardal dwi'n ei chynrychioli, mae Russ yn ei chynrychioli, eisiau atebion ar gyfer hyn, oherwydd maen nhw wedi cael eu siomi'n barod. Rydym ni’n ofni bod gwasanaeth hanfodol yn mynd i gael ei golli, a does yna ddim byd yn dod yn ei le.

Mae'n rhaid i ni gael y sicrwydd yna fod yna wasanaeth yn mynd i fod yn lle'r ambiwlans sydd yn mynd i gael ei ganoli yng ngogledd-ddwyrain Cymru, fel bod pobl Dwyfor Meirionnydd yn cael y gwasanaeth angenrheidiol os ydy rhywbeth yn mynd o'i le arnyn nhw. Mae gan bobl yr ardaloedd yma yr un hawl i wasanaethau ag unrhyw ran arall o Gymru. Diolch.

Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol, Jeremy Miles.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Gaf i ddechrau fy nghyfraniad i'r ddadl drwy gydnabod cryfder y teimlad yn ein cymunedau pan ddaw i wasanaethau iechyd lleol? Mae hyn yn arbennig o wir mewn ardaloedd gwledig a phan fydd pobl yn teimlo bod gwasanaeth yn cael ei golli neu yn cael ei gymryd oddi arnyn nhw. Felly, rwy'n croesawu'r cyfle yn y ddadl hon i roi'r diweddaraf i'r Senedd am gynlluniau Elusen Ambiwlans Awyr Cymru a Chyd-bwyllgor Comisiynu GIG Cymru i wella gwasanaethau yn dilyn dyfarniad y Llys Apêl yn yr achos hwn.

Mae pwrpas y cynlluniau hyn yn glir, sef gwella gofal a chanlyniadau i bobl yng Nghymru, gan gynnwys y gogledd a'r canolbarth, sy'n dioddef argyfwng sy'n peryglu bywyd ac sydd angen cymorth meddygol a throsgwlyddo brys, yn enwedig yn y nos. Rwy'n deall pryderon pobl sy'n byw ger y canolfannau presennol fod hyn yn mynd i olygu lleihad yn y gwasanaeth. Ond nod y cynlluniau yw gwella mynediad pawb at ofal sy'n achub bywydau.

Yn syml iawn, dyw'r gwasanaeth presennol ddim yn gallu cyrraedd digon o bobl sydd angen cymorth, a'r ffordd mae'r gwasanaeth wedi ei drefnu sydd yn gyfrifol am hyn. Rhwng 2023 a 2024, doedd hi ddim yn bosib i'r gwasanaeth ddod at 551 o bobl oedd angen ei gymorth yn y canolbarth a'r gogledd rhwng 8 o'r gloch yr hwyr a 2 o'r gloch y bore. Yn ogystal â hynny, fe fu'r criw yng Nghaernarfon am 199 o ddiwrnodau heb weld yr un claf. Ac felly hefyd yn y Trallwng: 163 o ddiwrnodau dros y ddwy flynedd heb ddod i gysylltiad gyda'r un claf. I bob pwrpas—

I bob pwrpas, mae hynny yn flwyddyn gyfan heb i'r un claf gael ei drin ar draws y ddwy ganolfan.

Rwy'n gwybod bod ymgyrchwyr wedi ymladd drwy'r llysoedd o blaid cadw'r trefniadau presennol. Mae'r broses gyfreithiol, fel sydd wedi cael ei gydnabod eisoes yn y ddadl, mewn perthynas â hwn wedi ei chwblhau'n llawn erbyn hyn, ac mae hyn yn caniatáu nawr i'r elusen weithio gyda'r cydbwyllgor i fynd ati i wella canlyniadau i bobl Cymru.

Mae'n bwysig nodi mai'r cydbwyllgor, fel sydd wedi cael ei gydnabod, sydd yn comisiynu'r gwasanaeth casglu a throsglwyddo meddygol brys, a'r rheini sy'n gyfrifol am y penderfyniad hwn, ar y cyd gyda'r elusen.

A wnewch chi gymryd ymyrraeth? Diolch am gymryd yr ymyrraeth. Rydych chi'n dweud eu bod nhw eisiau gweld arbed mwy o fywydau. Does yna ddim amheuaeth am hynny ac mae yna waith da yn cael ei wneud. Ond fe roddwyd addewid y buasem ni'n cael cerbydau ymateb brys, a'u bod nhw'n cael eu lleoli rhywle yng ngogledd-orllewin Cymru neu yng nghanolbarth Cymru. Hyd yma, dydyn ni ddim wedi gweld unrhyw gynlluniau diweddar am hynny, ac mae hynny'n achos pryder. Ydych chi'n cydnabod y pryder, ac a ydych chi'n gwneud gwaith efo nhw er mwyn sicrhau bod hynny'n cael ei ddatblygu ar fyrder?

Dirprwy Lywydd, rwy'n bwriadu sôn yn benodol am hynny, gan ei fod wedi cael ei godi mwy nag unwaith yn y drafodaeth. Felly, byddaf yn dod ymlaen i sôn am hynny'n benodol, os caf i. 

Galwaf ar Carolyn Thomas i ymateb i'r ddadl. 

Y cwestiwn yw: a ddylid nodi'r ddeiseb? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Oes. Felly, gohiriaf y bleidlais o dan yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Eitem 7, dadl ar adroddiad Pwyllgor yr Economi, Masnach a Materion Gwledig, 'Llwybrau prentisiaeth'. Galwaf ar Gadeirydd y pwyllgor i wneud y cynnig—Andrew R.T. Davies.

A galwaf ar y Gweinidog Diwylliant, Sgiliau a Phartneriaeth Gymdeithasol, Jack Sargeant. 

Galwaf ar Andrew R.T. Davies i ymateb i'r ddadl.

Y cwestiwn yw: a ddylid nodi adroddiad y pwyllgor? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nac oes. Felly, derbynnir y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Eitem 8, dadl y Ceidwadwyr Cymreig ar gyllideb Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Galwaf ar Sam Rowlands i wneud y cynnig.

Yr Ysgrifennydd Cabinet nawr dros gyllid i gyfrannu.

I gloi'r ddadl, Sam Kurtz.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Oes yna wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna wrthwynebiad. Felly, mae'r cynnig yn cael ei ohirio tan y cyfnod pleidleisio.

Rydyn ni nawr yn cyrraedd y cyfnod pleidleisio. Ac oni bai bod tri Aelod yn gofyn i fi ganu'r gloch, fe awn ni'n syth i'r bleidlais, felly. Ac mae'r bleidlais gyntaf ar eitem 6: dadl ar ddeiseb ar 'Ymchwiliad cyhoeddus llawn i gau canolfannau Ambiwlans Awyr Cymru yng nghanolbarth a gogledd Cymru'. A dwi'n galw am bleidlais, felly, ar y cynnig yn enw Carolyn Thomas. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 24, pump yn ymatal, 20 yn erbyn. Felly, mae'r cynnig yna wedi ei dderbyn.

Y cynnig olaf ar gyfer pleidlais yw'r cynnig o dan eitem 8: dadl y Ceidwadwyr ar gyllideb Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Dwi'n galw am bleidlais ar y cynnig yn enw Paul Davies. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 25, neb yn ymatal, yn erbyn 24. Mae'r cynnig yna wedi ei gymeradwyo.

Felly, yr eitem nesaf o fusnes yw'r ddadl fer. Peter Fox sydd â'r ddadl fer heddiw. Croeso i chi gyflwyno eich dadl. Peter Fox.

Galwaf ar y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig i ymateb i'r ddadl. Huw Irranca-Davies.

Diolch i bawb, a daw hynny â thrafodion heddiw i ben.